Ściany to obok fundamentów i dachu główne elementy konstrukcyjne budynków. Obecne są w nich jako ściany zewnętrzne - nadające budynkom architektoniczną formę, wyznaczające im granice i zabezpieczające od wpływów atmosferycznych oraz ściany wewnętrzne - dzielące powierzchnie wewnętrzne budynku i rozdzielające w nim pomieszczenia.
Projektow
anie nowego budynku, względnie przebudowa istniejącej budowli, wymuszają dla konstrukcji ściennych dobór dostępnych na rynku materiałów i ich wbudowanie według określonych technologii. Wybór budulca określają różne czynniki, np: względy projektowe, kubatura obiektu, jego przeznaczenie, funkcje poszczególnych pomieszczeń, zakładana trwałość, stopień bezpieczeństwa i koszty (łączna wartość materiałów wraz z robocizną oraz ekwiwalentny czas trwania budowy wykluczający pożytki i ogół wydatków związanych z późniejszą eksploatacją).
W budownictwie mieszkalnym najczęściej stawia się ściany wykonywane w technologiach drewnianych (pozostających poza tematyką niniejszego artykułu), bądź murowych, które wyróżniają operacje murowania, a więc łączenie poszczególnych elementów spoiwami mineralnymi opartymi głównie o wapno, cement, gips i piasek. Zależnie od projektu najczęściej korzysta się w tym celu z elementów drobnowymiarowych ceramicznych, betonowych, z betonu komórkowego, silikatów, keramzytobetonu itp. Są to: cegły (budowlane pełne, z pionowymi drążeniami, kratówki, dziurawki, modularne, klinkierowe), pustaki i bloczki (pełne, drążone, z profilami na „pióro” i „wpust”, z uchwytami ułatwiającymi przenoszenie), a także elementy drążone z wbudowanymi w miejscach drążeń strukturami termoizolacyjnymi. Obecne są też elementy średniowymiarowe (np. moduły murowe o ustalonych w technologiach wysokościach i szerokościach), rzadziej również elementy wielkowymiarowe (prefabrykaty).
Projektowanie i budowanie ścian prowadzi się zgodnie z zasadami wiedzy technicznej w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych. Prawo budowlane nakłada tu obowiązek spełniania wymagań podstawowych: bezpieczeństwa konstrukcji, bezpieczeństwa pożarowego, bezpieczeństwa użytkowania oraz zachowania odpowiednich warunków higienicznych, zdrowotnych, a także ochrony środowiska, w tym też ochrony przed hałasem i drganiami, a od niedawna - co dotyczy zwłaszcza ścian zewnętrznych - oszczędności energii, co wyraża się w odpowiednich dla nich wartościach izolacyjności cieplnej.
Zachowanie dla ścian bezpieczeństwa ich konstrukcji przy projektowaniu i wykonawstwie wyklucza na etapie budowy i okresie późniejszej eksploatacji obiektu zaistnienie jakichkolwiek zarysowań, zniszczeń, przemieszczeń i uszkodzeń, w tym także przenoszonych na inne części konstrukcyjne budynku oraz zainstalowane w nim wyposażenie. W szczególności nie mogą być przekraczane przez ściany stany graniczne ich nośności i przydatności do użytkowania (konstrukcja ściany nie może stwarzać zagrożeń bezpieczeństwa ludzi znajdujących się w budynku oraz w jego pobliżu, a także zniszczeń wyposażenia lub przechowywanego mienia).
Bezpieczeństwo pożarowe dla ścian musi odpowiadać założeniom przyjętej w projekcie klasy odporności ogniowej. Zgodnie z wymaganiami normowymi ściany nośne muszą spełniać klasę odporności ogniowej REICZAS, (zachowują nośność ogniową [RCZAS], szczelność ogniową [ECZAS] i izolacyjność ogniową [ICZAS]), zaś ściany osłonowe (nienośne) klasę odporności ogniowej EICZAS (zachowują jedynie szczelność ogniową [ECZAS] i izolacyjność ogniową [ICZAS]). Kluczowymi dla nich mogą stać się zagadnienia wymagające od budulca stosowanego do konstrukcji ścian odporności na palność (względnie określenia stopnia palności) i właściwości dymotwórczości, bądź jej braku, w tym również - jeśli materiały są palne - wiedzy o toksyczności produktów rozkładu spalania materiałów.
Bezpieczeństwo użytkowania w odniesieniu do ścian zwykle dotyczy problematyki łączenia ich z innymi ustrojami budowlanymi, np. sposobów osadzania w nich stolarki otworowej, montażu elementów mocujących, przeprowadzenia tras kablowych i instalacyjnych, ochrony ich powierzchni przed uszkodzeniami itp. Temat ten z uwagi na specyfikę nie wchodzi w zakres niniejszej publikacji.
Odpowiednią jakość warunków higienicznych, zdrowotnych, ochrony środowiska i wymaganą izolacyjność termiczną zapewniają działania izolujące ściany przed destrukcją czynników klimatycznych i środowiskowych (zwłaszcza zawilgoceń wynikających z opadów atmosferycznych, wód gruntowych, pary wodnej w powietrzu, a w okresach z ujemnymi temperaturami
na zewnątrz potęgowanych działaniem mrozu i topniejącego śniegu. Materiały stosowane do wznoszenia ścian muszą mieć atesty (świadectwa dopuszczenia do stosowania w zakresach określonych w odpowiadających im aprobatach lub certyfikatach). Należy je odpowiednio zabezpieczać przed obniżaniem ich jakości.
Ze względu na bezpieczeństwo konstrukcji określone rodzaje ścian muszą spełniać właściwe im wymagania:
· Zewnętrzne i wewnętrzne ściany konstrukcyjne (nośne) muszą wraz z ciężarem własnym przenosić na ławy fundamentowe rzeczywiste obciążenia pionowe budynku (od dachów, stropów, balkonów), a ściany zewnętrzne także obciążenia poziome od wiatru,
· Zewnętrzne i wewnętrzne ściany niekonstrukcyjne (nienośne, samonośne) przenoszą własny ciężar na strop i mogą dodatkowo usztywniać konstrukcję budynku, ale nie przejmują obciążeń z innych elementów budynku i można je usunąć bez szkody dla nośności całej konstrukcji budynku. Niekonstrukcyjne ściany zewnętrzne mogą także stanowić osłonę dla izolacji cieplnej zamontowanej na konstrukcyjnych ścianach zewnętrznych (ściany trójwarstwowe).
Problematyka budowania ścian odnosi się do wielu przypadków obecnych w każdym projekcie budowlanym. Mogą one dotyczyć np. sposobów układania pierwszej warstwy, łączenia ścian, rozwiązań konstrukcyjnych w strefach stolarki okienno-drzwiowej (wieńców, nadproży), potrzeby wykonania dodatkowych zbrojeń, przerw dylatacyjnych, itd. W tym numerze jej zakres ograniczamy jedynie do najważniejszych informacji dotyczących sposobu wykonania ścian zewnętrznych jednowarstwowych.