Kuchnia stanowi miejsce szczególne dla życia rodzinnego. Nawet, jeżeli każdy z domowników zamyka się we własnym świecie, ich drogi krzyżują się właśnie w kuchni, a wspólne spożywanie posiłków jest okazją do konfrontacji i wymiany wrażeń.
Usytuowanie i wielkość
Lokalizacja kuchni względem pozostałych pomieszczeń, posiada ogromny wpływ na odbiór całego mieszkania. Myśląc o wygodnym użytkowaniu kuchni, konieczne jest zapewnienie dogodnej komunikacji wewnętrznej z przedpokojem, jadalnią, pokojem dziennym, a w niektórych sytuacjach również z letnim miejscem spożywania posiłków na tarasie lub w ogrodzie. W najbliższym sąsiedztwie kuchni warto również zaplanować niewielką spiżarnię, gdzie będziemy mogli przechować zapasy żywności, a także rzadziej używane sprzęty. Dla kuchni najlepiej wybrać stronę północno-wschodnią lub północno-zachodnią. Najlepszą sytuację stwarza otwarcie kuchni (np. poprzez jadalnię lub salon) na światło południowe lub zachodnie. Barwy we wnętrzu nabierają wówczas ciepłych odcieni, dzięki czemu jest ono bardziej przytulne. Dbając o dobre warunki pracy, warto zaplanować w kuchni okna większe, niż przewidują normy. Zgodnie z przepisami, w pomieszczeniach mieszkalnych okna powinny stanowić 1/6 powierzchni podłogi. Idealnym rozwiązaniem jest taka lokalizacja kuchni, przy której z okien widać wejście do domu, furtkę ogrodową, taras lub miejsce zabaw dzieci. Obserwowanie otoczenia podczas prac kuchennych zapewnia poczucie bezpieczeństwa i chroni przed monotonią.
Lokalizacja sprzętu a organizacja pracy w kuchni
Przy zagospodarowaniu przestrzeni kuchennej i rozmieszczaniu jej elementów należy przewidzieć najważniejsze obszary aktywności, charakterystyczne dla tego wnętrza. Możemy wyodrębnić strefy o następującym przeznaczeniu:
• przechowywanie produktów spożywczych (z lodówką i dodatkowymi, specjalnie zaprojektowanymi szafkami);
• przygotowywanie posiłków na blacie (najważniejszym elementem jest zlewozmywak);
• gotowanie, smażenie, pieczenie, czyli czynności związane z obróbką termiczną w obszarze płyty kuchennej (elektrycznej lub gazowej), piekarnika, a niekiedy kuchenki mikrofalowej.
Najważniejsze sprzęty w kuchni, czyli lodówkę, zlewozmywak i kuchenkę (przede wszystkim płytę) należy rozmieścić w tzw. trójkącie roboczym. Dbając o wygodę i funkcjonalność, należy zachować odpowiednie odległości pomiędzy tymi urządzeniami, mieszcząc się w następujących granicach:
• oddalenie lodówki od zlewozmywaka 120– 210 cm,
• oddalenie zlewozmywaka od płyty grzejnej 120–210 cm,
• oddalenie lodówki od płyty grzejnej 120– 270 cm.
W pomieszczeniach obszernych, o nietypowym układzie, nie należy przekraczać podanych odległości, gdyż praca w kuchni wymagająca pokonywania dłuższych dystansów staje się uciążliwa. W dużym wnętrzu można zdecydować się na ciekawe rozwiązanie z wyspą lub półwyspem jako miejscem usytuowania płyty kuchennej, kuchenki lub zlewozmywaka. W małych, wąskich kuchniach zmniejsza się przepisowe odległości, dostosowując ustawienie urządzeń do istniejących warunków. Jednak urządzenia, takie jak lodówka i płyta grzejna z piekarnikiem czy płyta i zlewozmywak ustawia się tak, by nie sąsiadowały ze sobą bezpośrednio. W niektórych sytuacjach warto radykalnie przebudować wnętrze, dokonać modernizacji instalacji wodno–kanalizacyjnej i stworzyć zupełnie nowe możliwości urządzenia wygodnej kuchni.
Planowanie strefy przygotowania posiłków
Między zlewozmywakiem a płytą kuchenną (gazową lub elektryczną) znajduje się najważniejsze miejsce wykonywania czynności, związanych z przygotowaniem posiłków. W kuchniach o niewielkim metrażu minimalna długość płaszczyzny pomiędzy zlewozmywakiem a płytą kuchenną powinna wynosić 80 cm. W żadnym wypadku zlewozmywak nie powinien sąsiadować bezpośrednio z płytą grzewczą, szczególnie gazową. Jeżeli w kuchni znajdują się dodatkowe urządzenia pomocnicze, takie jak piekarnik, zmywarka, mikrofalówka, należy przewidzieć je w strefie przygotowania posiłków, w zasięgu osoby wykonującej czynności. Kuchenkę mikrofalową można umieścić na blacie (jeżeli posiadamy wystarczająco dużo miejsca), zamontować w szafce na wysokości rąk lub podwiesić bezpośrednio pod górnymi szafkami. Obecnie coraz częściej wybierane są piekarniki i kuchenki mikrofalowe przeznaczone do tzw. zabudowy słupkowej. Urządzenia te umieszcza się wówczas w bloku szafek na wysokości ok. 115 cm od podłogi. Przy takim rozwiązaniu z piekarnika korzysta się wygodniej, gdyż jego wnętrze pozostaje w zasięgu wzroku. Niezależnie od wysokości usytuowania piekarnika oraz innych urządzeń konieczne jest zaprojektowanie blatu, służącego do odstawiania gorących naczyń. Ze względów praktycznych, a także w trosce o trwały, estetyczny wygląd wnętrza, należy przewidzieć na blacie obok płyty grzejnej i piekarnika materiał żaroodporny. Minimalna szerokość płaszczyzny blatu kuchennego powinna odpowiadać szerokości płyty grzejnej, a także głębokości dolnych szafek, czyli 60 cm. Wybór wielkości zlewozmywaka zależy przede wszystkim od indywidualnych przyzwyczajeń i od wielkości gospodarstwa domowego. Mniejszy zlewozmywak, jedno- lub półtorakomorowy, wystarcza wówczas, gdy w kuchni przewidziana jest zmywarka. Jej usytuowanie, ze względu na wygodę i łatwy dostęp do instalacji wodno-kanalizacyjnej, najlepiej sprawdza się w bezpośrednim sąsiedztwie zlewozmywaka. Co więcej, unikać należy lokalizacji zmywarki w narożniku kuchni.
Wysokość blatu, a charakterystyka czynności kuchennych
Zasady ergonomii określają odpowiednie wysokości płaszczyzn roboczych, wygodne dla czynności w kuchni, w zależności od pozycji ich wykonywania. Wartości te są uzależnione zarówno od indywidualnych cech użytkowników, przede wszystkim wzrostu, jak również od charakteru pracy. Dla prac wykonywanych w pozycji stojącej można wydzielić cztery wysokości blatu, w zależności od rodzaju czynności:
• prace związane ze statycznym trzymaniem przedmiotu, np. obieranie jarzyn, jak również spożywanie posiłków w pozycji stojącej — wysokość blatu 110–100 cm;
• przygotowanie posiłków przy umiarkowanym wysiłku przedramion, np. krojenie, siekanie czy zmywanie naczyń — wysokość blatu i zlewozmywaka — 100–90 cm;
• prace kuchenne przy zwiększonym wysiłku przedramion — mieszanie podczas gotowania, mielenie produktów — wysokość blatu wraz z płytą kuchenną — 90–80 cm;
• prace wymagające dużego wysiłku fizycznego, przy zaangażowaniu nie tylko kończyn górnych, lecz także pasa barkowego, np. wałkowanie ciasta — 80–70 cm.
W realiach niewielkiego pomieszczenia najczęściej pojawia się problem braku miejsca przeznaczonego na usytuowanie odpowiednich stanowisk do wykonywania czynności kuchennych. Pomocnym rozwiązaniem może być niższy blat wysuwany spod wyższego, zaopatrzony w odpowiednią podporę, umożliwiająca bezpieczną pracę przy nacisku z góry. Zapewniająca wygodną pracę odległość między blatem kuchennym a szafkami wiszącymi powinna wynosić ok. 55–60 cm. Żeby uniknąć uderzania głową o dolną krawędź górnej zabudowy, szafki górne nie powinny być głębsze niż 35–40 cm. Biorąc pod uwagę utrudnione przez dolną zabudowę podejście do szafek górnych, najwygodniejsze jest zawieszenie ich w odległości ok. 150 cm od podłogi.
Okap kuchenny na właściwym miejscu
Elementem, który komponuje się bezpośrednio z górną zabudową szafek i płytą kuchenną, jest okap. Bogata oferta pozwala dokonać wyboru urządzenia dopasowanego do stylistyki wnętrza. W zależności od indywidualnych upodobań możemy zastosować okap o formie nowoczesnej, ze stali nierdzewnej i szkła, miedzi lub z obudową w kolorze białym, bądź neutralnym, przeznaczony do samodzielnego malowania. Odpowiednia wysokość zainstalowania okapu nad płytą grzejną warunkuje skuteczne jego funkcjonowanie. Nad kuchenką elektryczną należy zachować odległość ok. 65 cm, natomiast nad palnikami gazowymi wysokość należy zwiększyć do 75 cm od płaszczyzny blatu. Wyciągi kuchenne można podzielić na te, które działają w obiegu zamkniętym, popularnie zwane pochłaniaczami, oraz na urządzenia z odprowadzeniem zużytego powietrza na zewnątrz. Okapy o otwartym obiegu powietrza są bardziej kosztowne, lecz charakteryzują się lepszą skutecznością niż urządzenia o obiegu zamkniętym, gdzie powietrze, po przefiltrowaniu, wraca do pomieszczenia. Przed ostateczną decyzją o zamontowaniu w kuchni konkretnego modelu okapu należy zwrócić uwagę na jego wielkość i wydajność. Wymiar tego urządzenia powinien być dostosowany do wielkości płyty grzejnej i mieścić się w jej zarysie lub być większy o ok. 10–15 cm z każdej strony, jeżeli pozwalają na to warunki przestrzenne.
Przechowywanie produktów spożywczych
Lodówka znajduje swoje tradycyjne miejsce w każdej kuchni. W trosce o oszczędność energii elektrycznej i sprawne działanie urządzenia należy przewidzieć dla niej miejsce z daleka od źródeł ciepła, np. kuchenki, grzejnika czy miejsc szczególnie nasłonecznionych. Ważne jest zapewnienie dobrej wentylacji skraplacza znajdującego się w tylnej ścianie lodówki. W tym celu należy przewidzieć niewielki dystans od ściany i nie zasłaniać charakterystycznej kratki wentylacyjnej. Jednym z istotnych elementów wpływających na ocenę funkcjonalności lodówki, niezależnie od tego, czy stanowi ona sprzęt wolnostojący, czy przeznaczony do zabudowy, jest możliwość prawo- lub lewostronnego montażu drzwi. Swoboda taka pozwala dostosować otwieranie do konkretnego układu kuchni w trosce o wygodę podczas prac związanych z przygotowaniem posiłków. Osoby bardziej wymagające mogą być zainteresowane sprzętem o większym gabarycie i dodatkowych funkcjach, takich jak kostkarka do lodu, dozownik schłodzonych napojów itp. Tego typu wyposażenie posiadają niektóre lodówki nazywane urządzeniami side by side. Urządzenia te posiadają komory: chłodniczą i mrożącą obok siebie, a nie, tak jak w tradycyjnych lodówkach, w układzie piętrowym. Układ komór w typowych lodówkach jest bardziej ergonomiczny, jeżeli przestrzeń chłodząca jest wyżej, w zasięgu osoby wykonującej czynności w pozycji stojącej, natomiast zamrażarka, rzadziej otwierana — niżej. Ze względu na wygodę i oszczędność energii wskazane jest zastosowanie sprzętu wyposażonego w dwa agregaty — oddzielny dla funkcji chłodzenia oraz zamrażania. Analizując różne możliwości urządzenia kuchni przekonujemy się, jak szeroki jest ich wachlarz. Przemyślenie własnych potrzeb i odpowiedni projekt uchroni nas przed niezadowoleniem i niewygodą. Zachowując odpowiednią stylistykę i charakter kuchni pamiętajmy również o jej funkcjonalności.
Kinga Śliwa Pracownia Art&Design